Co to jest scam i jak się przed nim bronić?

Użytkownicy internetu – ale nie tylko – są narażeni na różnego rodzaju oszustwa i manipulacje ze strony osób, które chcą pozyskać ich prywatne dane lub wyłudzić pieniądze. Jednym z rodzajów takiego oszustwa jest scam; polega na próbie bezpośredniego wzbudzenia zaufania za pośrednictwem kontaktów telefonicznych czy zabiegów z użyciem usług internetowych. Jak działa scam w praktyce i co można zrobić, by nie stać się ofiarą oszustwa?

Scam – co to znaczy?

Scam to termin pochodzący z języka angielskiego, a jego historia sięga już lat 60. XX wieku – bo to właśnie tym wyrażeniem określano w Stanach Zjednoczonych nieuczciwe gry hazardowe czy schematy inwestycyjne. Później jednak znaczenie tego terminu wyewoluowało; obecnie odnosi się zarówno do oszustw telefonicznych, jak i internetowych.

Scammer – kto to i jakich technik używa?

Na czym scam polega w praktyce? W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że scam jest rodzajem oszustwa, mającego na celu uzyskanie korzyści finansowych (lub korzyści innego rodzaju – jak na przykład poufnych danych, wykorzystywanych następnie przy kolejnych przestępstwach).

Oszust, aby osiągnąć zamierzony cel, stara się wzbudzić zaufanie danej osoby. Scammer (bo tak należy w tym przypadku nazywać oszusta) często podaje się za funkcjonariusza służby publicznej lub np. pracownika banku czy innej ważnej instytucji. Zazwyczaj mowa w tym wypadku o oszustach komunikujących się telefonicznie z potencjalną ofiarą.

Oszust najczęściej twierdzi, że stało się coś ważnego, wymagającego zaangażowania danej osoby. Podczas rozmowy prosi – w celu uwiarygodnienia – o wrażliwe dane, takie jak imię i nazwisko, numer PESEL, a nawet nazwisko panieńskie matki. Tak pozyskane informacje scammer może później wykorzystać np. do zaciągnięcia chwilówki na dane oszukanej osoby.

Bywa również, że scammer podaje się za członka rodziny; jeszcze do niedawna często można było usłyszeć o oszustwach „na wnuczka”, gdy scammer najpierw dzwonił (na ogół do starszej osoby, która miała problemy z pamięcią) podając się za jej wnuczka i twierdząc, że np. miał wypadek samochodowy i potrzebuje pilnie pieniędzy. Dochodziło już w przeszłości do sytuacji, gdy seniorzy nabierali się na takie historie i przelewali znaczne kwoty na rachunki bankowe podane przez oszustów.

Scam może mieć jednak również formę internetową. W takim przypadku mowa najczęściej o nieuczciwych serwisach zarobkowych (scammerzy oferują wysokie zarobki, a w rzeczywistości wyzyskują dane i/lub pieniądze osób mających nadzieję na dobrze płatną pracę) czy np. zbiórki internetowe, których celem jest pomoc chorej osobie (choć na szczęście popularne serwisy umożliwiające założenie zbiórki starają się weryfikować takie osoby).

Scam i phishing: czym się różnią?

Co to jest phishing i jak się przed nim bronić? Phising jest rodzajem scamu – jego celem jest głównie pozyskanie wrażliwych danych, które można następnie dalej wykorzystać (np. w celu kradzieży pieniędzy z konta).

Phishing może mieć różne formy; co do zasady z atakami phishingowymi można jednak spotkać się głównie w sieci. Potencjalne ofiary otrzymują np. maila od Poczty Polskiej czy kuriera z informacją, że muszą dopłacić za przesyłkę; w takiej wiadomości zazwyczaj znajduje się odnośnik przenoszący do fałszywej strony internetowej, za której pośrednictwem ofiara realizuje płatność na symboliczną kwotę.

Podaje jednak w ten sposób dane do logowania do bankowości elektronicznej czy dane karty kredytowej – co oszust wykorzysta następnie do kradzieży większych środków.

Jak chronić się przed scamem?

W pierwszej kolejności warto poznać sposoby na bezpieczny internet w domu. Należy jednak pamiętać, że jest też szereg dodatkowych narzędzi podnoszących poziom bezpieczeństwa w sieci – i dobrze się z nimi zapoznać. Z tego względu zadbaj o bezpieczeństwo w sieci i poznaj usługi Orange, które Ci w tym pomogą. Wśród nich na uwagę zasługuje m.in. CyberOchrona – usługa, która blokuje zagrożenia w sieci i działa szybciej niż większość antywirusów.

Należy jednak przede wszystkim pamiętać o zachowywaniu czujności – zwłaszcza przy odbieraniu połączeń czy poczty elektronicznej od nieznanych numerów. Z tego względu lepiej nie klikać w podejrzane linki, nie podawać żadnych wrażliwych danych przez telefon i nie dokonywać płatności, które nie wynikają z posiadanych zobowiązań.