Surround – wszystko, co trzeba wiedzieć o dźwięku przestrzennym

Na poczucie zanurzenia w świecie filmu, serialu czy gry komputerowej wpływa nie tylko obraz, ale i dźwięk przestrzenny. Co to jest surround i czym różni się od stereo? Czy możliwe jest uzyskanie dźwięku przestrzennego nie tylko w zestawach kina domowego, lecz także w soundbarach? Z tego artykułu dowiesz się również, jakie są najważniejsze systemy dźwięku przestrzennego.

Co to jest dźwięk przestrzenny i czym różni się od mono i stereo?

Dźwięk przestrzenny (ang. surround sound) nazywany jest też dookolnym lub wielokanałowym. To drugie określenie wskazuje na to, czym różni się on od mono i stereo.

W mono wszystkie dźwięki nagrywane są na jednej ścieżce lub kanale. Nagrania stereo są dwukanałowe, czyli tworzone są z użyciem przynajmniej dwóch mikrofonów – osobno dla kanału lewego i prawego. Dźwięk transmitowany jest z kolei przez dwa oddzielne kanały do dwóch osobnych głośników. Dźwięk nie jest płaski i jednowymiarowy, lecz brzmi realistycznie.

Technika surround pozwala natomiast utrwalać i odtwarzać co najmniej trzy ścieżki, co zwiększa poczucie otoczenia dźwiękiem. Może on wówczas dobiegać z wielu różnych stron lub przynajmniej sprawiać takie wrażenie.

Od Dolby Surround do cyfrowych systemów dźwięku przestrzennego

Technika dźwięku przestrzennego upowszechniała się stopniowo, najpierw trafiła do kin. Pierwsze udokumentowane wykorzystanie dźwięku przestrzennego miało miejsce już w 1940 roku podczas projekcji filmu Disneya Fantazja. Od 1976 roku zyskała dużą popularność dzięki wprowadzeniu 4-kanałowego standardu Dolby Stereo.

Przeczytaj też: Stare bajki Disneya – czy pamiętasz Kopciuszka z 1950 roku i inne?

Przestrzenny dźwięk do prywatnych mieszkań zawitał w 1982 roku wraz z pojawieniem się standardu Dolby Surround. Umożliwił on odtwarzanie nagrań kinowych Dolby Stereo na 3-kanałach, którym odpowiadały dwa głośniki przednie (prawy i lewy) oraz jeden tylny.

Pierwsze Dolby Surround było standardem analogowym, lecz dalszy rozwój dźwięku przestrzennego wiąże się z formatami cyfrowymi, które oferowały coraz mniej stratny system kodowania i większą możliwą liczbę kanałów. Oprócz innowacji Dolby Laboratories pojawiły się też alternatywne rozwiązania, przede wszystkim firmy DTS.

Dolby Atmos i DTS X, czyli jeszcze bardziej realistyczny dźwięk surround

Największą jak dotąd rewolucją w dziedzinie dźwięku przestrzennego jest standard Dolby Atmos wprowadzony w 2012 roku. Na przełomie 2014 i 2015 roku pojawił się z kolei podobny do niego format DTS X.

W odróżnieniu od wcześniejszych standardów w Dolby Atmos i DTS X dźwięk surround ma charakter obiektowy. Przypisany jest nie do kilku kierunkowych kanałów (wcześniej maksymalnie 8), lecz do liczniejszych obiektów umieszczonych na wirtualnej scenie. Pozwala to uzyskać jeszcze bardziej realistyczny i znacznie płynniejszy efekt przy poruszających się źródłach dźwięku.

W Dolby Atmos można zapisać aż 128 ścieżek, a w DTS X do 64, które w kinach można odtwarzać odpowiednio nawet z 64 lub 32 głośniki.

Z kolei w warunkach domowych dźwięk przestrzenny Dolby Atmos najlepiej oddają systemy kina domowego 5.1.2 lub 5.1.4. Ostatnia cyfra oznacza głośniki sufitowe, które można też zastąpić kolumnami modułowymi z „czapami” (głośniki emitujące dźwięk do góry, który następnie odbija się od sufitu). Są też jednak inne możliwości, by usłyszeć przewagę najnowszych rozwiązań surround.

Przeczytaj również: Kino domowe, soundbar, amplituner – dlaczego warto mieć je w domu?

Dźwięk przestrzenny w soundbarach

Możliwości dźwięku przestrzennego najpełniej wykorzystują kina domowe – z racji na liczbę i rozmieszczenie głośników. Soundbary coraz częściej mają technologie, które potrafią stworzyć podobne wrażenie, mimo że źródło dźwięku jest bardziej skupione. Jak to możliwe?

Soundbar musi nie tylko wspierać określony standard dźwięku przestrzennego i potrafić go odpowiednio rozkodować. Musi również mieć odpowiedni procesor oraz wiele głośników, które emitują dźwięk w różnych kierunkach. Ważne jest też odpowiednie umiejscowienie urządzenia w pomieszczeniu.

Przeczytaj również: Co to jest soundbar i jaki wybrać?

Polk Audio MagniFi 2

Procesor soundabara manipuluje czasem opóźnienia poszczególnych dźwięków i innymi parametrami sygnału doprowadzanego niezależnie do każdego przetwornika, co pozwala uzyskać mniej jednorodne wiązki fal dźwiękowych. W połączeniu z powierzchniami takimi jak ściany, sufit, a nawet podłoga pozwala to uzyskać odbicia dźwięku i wrażenia, które tworzą efekt surround.

Przeczytaj również: Kino w domu – sprawdź soundbary i telewizory w Orange

Dźwięk przestrzenny w telefonach i słuchawkach

Standardy Dolby Atmos czy DTS X wspierają też niektóre smartfony – zwłaszcza najnowsze flagowce. Głośniki telefonu nie są w stanie zaoferować takiego dźwięku przestrzennego, jak zestaw kina domowego czy dobry soundbar. Jeśli jednak funkcja surround jest dostępna, warto ją włączyć podczas oglądania filmów lub grania w gry.

Przeczytaj również: Smartfon muzyczny – który telefon do słuchania muzyki wybrać?

Surround da najlepszy efekt w połączeniu ze słuchawkami z funkcją dźwięku przestrzennego. Dobre modele nauszne tego typu odtwarzają sygnał dźwiękowy 5.1, a nawet 7.1. Zamiast po jednym większym głośniku na każde ucho mają też kilka mniejszych przetworników, przez co mogą odwzorować dźwięk przestrzenny.

AirPods Max