Z tego tekstu dowiesz się:

• jakie są formy hejtu w sieci,
• jaka jest skala zjawiska i typowe reakcje młodzieży na nie,
• jak pomóc  dziecku radzić sobie z nienawistnymi treściami,
• jak dołączyć do kampanii Fundacji Orange przeciwko hejtowi w sieci.

Doświadczanie hejtu może być dramatyczne w skutkach, szczególnie wśród młodych ludzi. Przygnębienie, wycofanie z grupy to jedne z łagodniejszych konsekwencji. Jak nauczyć dziecko radzenia sobie z nienawistnymi treściami i jak wychować je na kulturalnego internautę, który nie przyczynia się do rozprzestrzeniania hejtu?

Co to jest hejt?

Hejt to najczęściej obraźliwa wiadomość, poniżający lub nienawistny komentarz w internecie. Nie jest zwykłą krytyką, bo przekracza granicę kulturalnej wypowiedzi. Nie musi być wulgarny, żeby upokorzyć inną osobę lub grupę ludzi. Tego typu treści mogą mieć też formę grafiki, filmu, a nawet piosenki.  Zjawisko to dotyczy praktycznie wszystkich internautów, ale to najmłodszym najtrudniej jest poradzić sobie z atakiem. Taka treść uderza w ich dopiero budujące się poczucie własnej wartości i samoocenę.

Jaka jest skala hejtu i jak na hejt reaguje młodzież?

• ŚWIADKOWIE HEJTU

1/3 nastolatków spotyka się z nienawistnymi lub poniżającymi treściami kierowanymi do innych internautów, w tym aż połowa osób w wieku 15–16 lat (wg. badań EU Kids Online 2018).

• OFIARY HEJTU

9% przyznaje się, że doświadczyło hejtu osobiście. Realnie odsetek ten może być wyższy, bo dla wielu ujawnienie tego faktu jest wstydliwe. Raport Global Dignity 2016 wskazuje, że 28% nastolatków w wieku 12–14 lat było hejtowanych, a wśród osób w wieku 15–16 lat celem ataków była  ponad połowa. Według ofiar najczęstszymi powodami dostawania hejterskich komentarzy były wygląd  i przynależność narodowa.

• SPRAWCY

Choć można ulec wrażeniu, że większość internautów zajmuje się publikowaniem pogardliwych komentarzy, to stoi za nim stosunkowo niewielka grupa – zaledwie 5,1% nastolatków. Ich działania są powodowane chęcią wyrażenia opinii, zareagowania na obrażanie innych, zdenerwowaniem (Global Dignity). Ale prawie co czwarty sprawca hejtu nie potrafi wskazać, z jakiej przyczyny wysłał nienawistny komunikat.

• W sieci są też tzw. świadko-sprawcy hejtu. To ci, którzy nie tworzą nienawistnych treści, ale szerują i lajkują hejt wylany na kogoś innego, powodując rozpowszechnianie negatywnej fali. 

Czy to wina internetu? Niekoniecznie!

Nie można lekceważyć zjawisk przemocowych w internecie i należy im przeciwdziałać. Ale bez demonizowania, bo dokładne analizy pokazują, że internet nie jest siedliskiem zła i wcale nie sprzyja epidemiom nowych cyfrowych form uzależnień lub mowy nienawiści. Zachowania patologiczne dotyczą niewielkiego odsetka internautów, podobnie jak w świecie offline. dr hab., prof. UAM Jacek Pyżalski

Młodzi ludzie nie zawsze mają świadomość, że produkują hejterskie treści. Powielają po prostu język wypowiedzi, jaki panuje w domu, w szkole czy w internecie. Czasami hejtują dla zwykłego żartu, nie wiedząc, że może to kogoś skrzywdzić.

W reakcji na hejt młodzi najczęściej są:

• wycofani – w obliczu niepokojących sytuacji w internecie często urywają komunikację. Zignorowanie kwestii (57%) i zamknięcie okna w przeglądarce lub aplikacji (62%) to najczęstsze reakcje;
• samotni – aż 38% młodych, którzy doświadczyli czegoś nieprzyjemnego w sieci, nie wskazało żadnej osoby, z którą by o tym porozmawiali. Połowa nastolatków twierdzi, że rodzice w ogóle nie rozmawiają z nimi o aktywności w internecie; 
• zdani na siebie nawzajem  –  jeśli już z kimś rozmawiają o niepokojących sytuacjach online, to najczęściej z rówieśnikami, rodziców wybierają o wiele rzadziej;
• obojętni –  nie umieją reagować na hejt, a wraz z brakiem reakcji rośnie przyzwolenie na taką formę wyrażania opinii i jest ona przyjmowana, szczególnie przez młodzież, jako standard porozumiewania się z ludźmi. 

Jak radzić sobie z hejtem?

Co możesz zrobić jako rodzic, żeby zapobiec hejtowi?

• Bądź dla dziecka wzorem: komentuj to, co Cię otacza, w kulturalny sposób, powstrzymaj się od wyrażania jadowitych opinii, wulgaryzmów, szczególnie w odniesieniu do innych osób i grup. Stawaj w obronie słabszych. Przepraszaj, kiedy sprawisz komuś przykrość. 
   
• Ucz dziecko krytycznego spojrzenia na media, na to, co widzi i czyta w internecie. Tak, żeby odróżniało, czym jest informacja, a czym czyjaś subiektywna opinia. 
   
• Interesuj się i rozmawiaj z dzieckiem na temat tego, co robi online, ale szanuj też jego prywatność (link), żeby nie zawieść zaufania, które jest podstawą Waszej relacji.
   
• Jeżeli zgadzasz się, żeby Twoje dziecko korzystało z portalu społecznościowego, sprawdź regulamin i treści, jakie może tam zobaczyć. Pokaż mu, jak zgłaszać hejt administratorom. Przede wszystkim umówcie się (link do umowa z dzieckiem), że poinformuje Cię o każdej trudnej sytuacji (nie po to, żebyś kontrolował jego aktywność, ale po to, żebyś mógł wspierać i pomagać w kryzysowych chwilach i rozmawiać z nim o ważnych sprawach).
   
• Naucz dziecko ważnych zasad radzenia sobie z hejtem. Przekaż mu poniższe porady i porozmawiajcie o nich: 

1. Jeśli widzisz hejt, nie pozostawaj bierny. Brak reakcji to ciche przyzwolenie. 
2. Nie daj się sprowokować ani ponieść emocjom. Jeśli chcesz odpisać, rób to spokojnie i rzeczowo: nie odpowiadaj równie agresywnie, nazwij rzeczy po imieniu – napisz hejterowi, że uprawia hejt. 
3. Ktoś Cię obraził lub wyśmiał? Porozmawiaj o tym z bliską Ci osobą! Pomocna bywa już sama świadomość, że ktoś doświadczył tego samego co Ty albo sam fakt, że trzyma Twoją stronę i Ci współczuje. Hejt Cię przerasta? Zgłoś się do specjalistów. Pod numerem zaufania 116 111 uzyskasz profesjonalną pomoc. 
4. Korzystaj z dostępnych na portalach narzędzi do walki z agresją: nienawistny komentarz zgłoś do administratora, zablokuj osobę, która Cię obraża i prowokuje. 
5. Widzisz, jak hejtują, wyśmiewają innych? Wstaw się za ofiarą, okaż jej współczucie.
6. Nigdy nie podawaj dalej ani nie lajkuj obraźliwych, hejterskich treści. To tylko daje moc hejterom i zmienia internet na gorsze.
7. Nigdy nie upokarzaj innych i nie atakuj. Ani w realnym życiu, ani online. Nie krytykuj za wygląd, pochodzenie, rodzinę, religię czy orientację. Traktuj innych z szacunkiem, tak jak Ty chciałbyś być traktowany. Trzymaj się faktów, a nie swoich uprzedzeń. 
8. Jeśli kusi Cię, żeby napisać nienawistny komentarz, odłóż smartfon lub tablet, odejdź od komputera. Ochłoń z emocji. Nie pisz i nie krytykuj w złości – poznaj swoją prawdziwą motywację do wyrażenia opinii. Zastanów się, czy gdybyś spotkał tę osobę twarzą w twarz, czy też zdobyłbyś się na taki komentarz jak w sieci?
9. Zdarzyło Ci się wylać na kogoś hejt? Śmiało skasuj swój komentarz albo/i po prostu przeproś.
10. Pamiętaj też, że nie jesteś anonimowy w sieci. A hejtowanie może być karane jako przestępstwo.
     

Włącz się do akcji Fundacji Orange. Pokaż, że #jestnaswiecej przeciwko hejtowi w sieci. Załóż jedną pomarańczową sznurówkę w bucie, aby wyrazić ten sprzeciw!

Twoje dziecko padło ofiarą hejtu?

• Po czym to poznać? Jego zachowanie wyraźnie się zmieniło, jest bardziej skryte, wycofane może nie chce chodzić do szkoły, może odczuwa lęk? Konsekwencje hejtu mogą być bardzo drastyczne, nawet w postaci aktów autoagresji. 
• Nie mów: „nie przejmuj się”. To, że Ty poradziłeś sobie z przezwiskami na trzepaku, nie znaczy, że Twoje dziecko poradzi sobie z hejtem. Każdy ma inną wrażliwość. Okaż wsparcie i współczucie, zaopiekuj się dzieckiem i zaakceptuj jego emocje.
• Jeśli chcesz podjąć dalsze kroki, pamiętaj, aby wykonać je za zgodą Twojego dziecka. Warto w tych sytuacjach postępować ostrożnie i z poszanowaniem jego granic:
• porozmawiaj z wychowawcą lub pedagogiem szkolnym, ze specjalistą np. w poradni pedagogiczno-psychologicznej. Skorzystaj z telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci: 800 100 100. 
• hejt jest formą cyberprzemocy. W niektórych sytuacjach warto zabezpieczyć dowody, zrobić zrzuty ekranu. Zobacz tutaj, jak sobie radzić sobie z cyberprzemocą.

Twoje dziecko opublikowało nienawistną treść?

• Porozmawiaj z nim spokojnie, zapytaj o powody tego zachowania. Przypomnij, że odbiorca może to ciężko przeżyć, nawet jeśli miał być to żart. Cios zadany niechcący boli tak samo jak ten wyrządzony celowo. Pokaż, że błąd można próbować naprawić – warto skasować komentarz i przeprosić adresata.
• Bądź czujny i uważny na zmiany w jego zachowaniu – takie akty agresji często wynikają z innych, nagromadzonych problemów i trudnych przeżyć dziecka, a co za tym idzie – potrzeby rozładowania napięcia. 

Dołączcie do akcji Fundacji Orange przeciwko hejtowi w sieci.

Hejterzy bywają głośniejsi w sieci, ale tak naprawdę stanowią mniejszość. Kampania społeczna Fundacji Orange  pokazuje, że #jestnaswiecej przeciwko hejtowi w sieci – czyli tych, którzy zachowują się w sieci w porządku, i że warto pokazać się światu, a przy tym uczyć młodych reagowania na agresję online po to, żeby internet był dla nich bardziej przyjaznym miejscem.
 

Kampania jest skierowana do młodzieży, a także do rodziców i wychowawców. Jej symbolem jest pomarańczowa sznurówka wpleciona w jeden but. Takie sznurówki założyli artyści Tomson i Baron, bohaterowie popularnego internetowego serialu Nieprzygotowani. Nowe pokolenie, a także tysiące młodych ludzi i ich idoli w internecie.

Jak dołączyć do akcji?

• Ty też użyj symbolu i pokaż, że hejterzy są w mniejszości! Wpleć w jeden but pomarańczową sznurówkę i opublikuj zdjęcie w niej wraz z hasztagiem #jestnaswiecej na swoim profilu w social media. Zachęć do tego swoje dziecko. 
• Wspólnie z dzieckiem poznajcie praktyczne porady dotyczące reagowania na hejt – znajdziecie je na stronie akcji www.jestnaswiecej.pl. 
• Zachęć szkołę swojego dziecka do udziału w kampanii. Dla nauczycieli i pedagogów przygotowano specjalny scenariusz zajęć z młodzieżą o hejcie. Placówka, która pobierze materiał i zgłosi chęć przeprowadzenia takiej lekcji, otrzyma pakiet sznurówek dla uczestników i plakat o akcji. Zgłoszenia przyjmowane są przez formularz na stronie Fundacji Orange TUTAJ.