Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest problem nadużywania internetu,
• co to jest FOMO
• jakie mogą być jego przyczyny,
• jak go rozpoznawać i diagnozować,
• możesz też skorzystać z testu, który pomoże Ci przyjrzeć się temu, czy Twoje dziecko nadużywa internetu.

Coraz więcej rodziców z niepokojem obserwuje swoje dzieci i ich aktywność w mediach cyfrowych. Często pojawia się obawa czy to, w jaki sposób dziecko korzysta z sieci, jest już problemem, czy mieści się w granicach normy. Jak to oszacować? Na co zwrócić uwagę? Jak zareagować, kiedy zauważymy, że nasze dziecko ma z tym kłopot?

Kiedy mówimy o nadużywaniu internetu?

Termin „nadużywanie internetu” odnosi się do sytuacji, w której:

• tracimy kontrolę nad czasem spędzanym online, 
• korzystanie z sieci wpływa negatywnie na inne sfery naszego życia, a zainteresowania, 
  które do tej pory sprawiały nam przyjemność, przestają być dla nas atrakcyjne.

Nadużywanie internetu związane jest najczęściej z konkretnym rodzajem aktywności online. 
Zwykle to:

• gry online,
• korzystanie z serwisów społecznościowych,
• korzystanie z serwisów pornograficznych,
• hazard online.

Z ryzykiem nadużywania sieci przez dzieci wiąże się popularność przenośnych urządzeń, pozwalających na nieograniczony dostęp do internetu i aplikacji przy organicznej kontroli rodzicielskiej.
 

Co to jest FOMO

FOMO – (Fear Of Missing Out), czyli strach przed wypadnięciem z obiegu społecznie użytecznych informacji, potrzeba ciągłego bycia na bieżąco. W widoczny sposób dotyczy dzieci w wieku szkolnym i gimnazjalnym.

Dzieci pozbawione dostępu do wartościowej społecznie wiedzy przeżywają silne napięcie związane z lękiem przed odrzuceniem przez grupę, więc starają się nie dopuszczać to takich sytuacji. Objawami FOMO są frustracja, poczucie przytłoczenia i silny stres. Dzieci z FOMO mają problemy z koncentracją, obsesyjnie sprawdzają powiadomienia na profilach społecznościowych, śledzą nowinki na temat popularnych seriali, postaci.
 

Dlaczego dzieci są podatne na uzależnienie od mediów cyfrowych?

Różnorodność, którą oferuje świat mediów cyfrowych, jest bardzo pociągająca. Dzieci i młodzież z racji swojej niedojrzałości psychospołecznej i braku utrwalonych mechanizmów samokontroli często nie są w stanie oprzeć się bodźcom bombardującym je z sieci. Zalety internetu przyciągają, a w wielu sytuacjach sprawiają, że korzystanie z niego przeradza się w intensywne użytkowanie, a z czasem – nadużywanie.

Dzieci bardzo często czerpią dużą przyjemność z przebywania w świeci – na każdym kroku pobudzany jest układ nagrody w ich mózgu, choćby przez osiągnięcia w grze, oglądanie śmiesznych filmików czy lajki do ich postu w portalu społecznościowym. Kiedy brak im innych aktywności off-line, które oceniają jako „przyjemność”, dużo częściej sięgają po smartfon czy komputer.

Codzienne powtarzanie takiej sekwencji  w sieci może się przerodzić w pewną rutynę, a stąd jest już prosta droga do tego, żeby wejść w problemowe korzystanie z mediów cyfrowych.

Ponadto często trudności, których dzieci doświadczają czy to w przestrzeni rodzinnej, rówieśniczej, czy też związanej ze swoją tożsamością, sprawiają, że świat wirtualny staje się dla nich odskocznią, ucieczką od tego, co bolesne.

Jakie są przyczyny nadużywania internetu przez dzieci?

Kiedy przyjrzymy się bliżej temu, co stoi za nadużywaniem internetu, zauważymy:

• niezaspokojone potrzeby emocjonalne dziecka – brak uwagi rodziców, ich koncentracja na sprawach domowych/zawodowych; 
• trudności w relacjach rówieśniczych; 
• deficyty w kompetencjach społecznych;
• niską tolerancję na frustrację;
• dużą zależność od nagrody, potrzeba szybkiej gratyfikacji;
• trudności emocjonalne – począwszy od regulacji emocji, a skończywszy na zaburzeniach afektu, np. stany depresyjne;
• problemy z tożsamością;
• niskie poczucie własnej wartości.

Nadużywanie internetu przez dzieci często jest tylko objawem innych trudności, których doświadczają.

Jakie są symptomy nadużywania internetu?

Kiedy nam, rodzicom, powinno się zapalić czerwone światło, jeśli chodzi o korzystanie przez dzieci z mediów cyfrowych? Symptomy nadużywania sieci to:

• silne pragnienie/poczucie przymusu powtarzania zachowań dotyczących korzystania z mediów cyfrowych;
• utrata kontroli nad swoim zachowaniem;
• objawy stanu abstynencyjnego, pojawiające się w momencie przerwania zachowania – drażliwość, złość, wściekłość, zalewający smutek, agresja;
• konieczność zwiększenia ilości czasu spędzanego w sieci;
• utrata zainteresowania innymi aktywnościami;
• zaniedbywanie podstawowych obowiązków domowych czy szkolnych;
• uporczywe kontynuowanie zachowania pomimo negatywnych konsekwencji (np. ciągłego zwracania uwagi przez rodziców, kłótni z tego powodu czy pogorszenia wyników w nauce).

Pamiętaj, że czas spędzany online nie jest jedynym kryterium nadużywania sieci. Żeby mówić o problemie, muszą współwystępować inne objawy.

Czy Twoje dziecko nadużywa internetu? – zrób test

Korzystając z poniższej, polskiej adaptacji testu IAT Kimberly Young, łatwiej będzie Ci się  przyjrzeć temu, jak Twoje dziecko korzysta z mediów cyfrowych, i ocenić, czy jest to problemem.

W teście można osiągnąć wyniki od 0 do 100. Na podstawie rezultatów wyróżniamy 4 typy użytkowników mediów cyfrowych:

• osoby niewykazujące symptomów nadużywania internetu (0–19 pkt.), 
• osoby nieznacznie wykazujące symptomy nadużywania internetu (20–39 pkt.), 
• osoby zagrożone nadużywaniem internetu (40–69 pkt.) 
• osoby z objawami nadużywania internetu (70–100 pkt). 

Wspólnie z dzieckiem odpowiedzcie na pytania ankiety. Będzie to dobra okazja do tego, aby porozmawiać o tym, w jaki sposób dziecko korzysta z internatu.

Pobierz test

Jak czytać wyniki?

Pierwsze dwie kategorie (0–19 pkt, 20–39 pkt.) to osoby korzystające z internetu racjonalnie, natomiast dwie kolejne – korzystające z niego dysfunkcyjnie.

Jeśli Twoje dziecko uzyskało co najmniej 40 pkt., jest to informacja, że jest w grupie osób, która korzysta z sieci problemowo, i może zacząć jej nadużywać.

Jeśli Twoje dziecko uzyskało powyżej 40 pkt.

Jeśli Twoje dziecko jest w grupie osób, która korzysta z sieci problemowo, zastanów się, co można zrobić, aby dziecko nie zaczęło nadużywać internetu.

• Zweryfikujcie obowiązujące  w domu zasady  korzystania z mediów cyfrowych:

Zobacz nasze porady dotyczące umowy z dzieckiem 

• Sprawdzicie, w jakich momentach dziecko najczęściej sięga po smartfon czy komputer: 

Jeśli twoje dziecko uzyskało powyżej 70 pkt.

Twoje dziecko ma objawy nadużywania sieci.

• Nazwij problem, porozmawiaj z dzieckiem, powiedz mu, co niepokojącego widzisz w jego zachowaniu.
• Ustalcie harmonogram dnia, by zrównoważyć czas spędzony przez dziecko w sieci i poza nią.
• Przyjrzyj się sytuacjom, w których dziecko ucieka w internet lub sięga po elektroniczne gadżety.
• Zastanówcie się, jak na poziomie domu i rodziny możecie mu pomóc.
• Jeśli nie macie pomysłu albo wyczerpaliście już wszystkie środki, skonsultujcie się z psychologiem. 
• Zawsze też można skorzystać z bezpłatnej pomocy telefonicznej i online Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w Sprawie Bezpieczeństwa Dzieci: 800 100 100. Telefon działa od poniedziałku do piątku w godz. 12.00–15.00. Można też wysłać wiadomość na pomoc@800100100.pl. 

Więcej informacji o ofercie telefonu na www.800100100.pl.

Zobacz, co zrobić, gdy dziecko nadużywa internetu.