Z tego artykułu dowiesz się:

• co to jest mowa nienawiści,
• jakie szkody powoduje,
• jak jej przeciwdziałać.

Z badań przeprowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje  wynika, że 40% młodzieży w wieku 14–17 lat spotkało się w internecie z przejawami mowy nienawiści w formie obraźliwych komentarzy lub podczas dyskusji na forach. A to tylko odsetek osób, które się do tego przyznały. Można więc założyć, że prawdziwa skala problemu jest jeszcze większa.

Co to jest mowa nienawiści

Mowa nienawiści, to „przypisywanie szczególnie negatywnych cech lub wzywanie do dyskryminujących działań wymierzonych w pewną kategorię społeczną, przede wszystkim taką, do której przynależność jest postrzegana jako «naturalna» (przypisana), a nie z wyboru” (L.Nijakowski).

Innymi słowy mowa nienawiści:

• dotyczy grupy, do której człowiek nie wstępuje, tylko w której jest ze względu na takie cechy jak płeć, orientacja seksualna, religia czy narodowość,
   
• objawia się szeregiem zachowań typowych dla internetowego hejtu, takich jak posługiwanie się stereotypami, wyrażanie wobec danej grupy pogardy i lekceważenia, a wręcz – dehumanizacja.

Z raportu Fundacji Batorego na temat mowy nienawiści wynika, że najbardziej narażone na nią grupy mniejszościowe to osoby nieheteronormatywne, uchodźcy, muzułmanie i feministki.
 

Mowa nienawiści (język nienawiści) jest dość powszechnym problemem w sieci, z którym dziecko może się zetknąć na przykład na forach internetowych czy w serwisach społecznościowych. Pozory anonimowości jakie daje internet, sprzyjają radykalnym opiniom i powodują, że mowa nienawiści często pojawia się w komentarzach i opiniach na temat innych osób i grup społecznych
 

Co zrobić, gdy styka się z mową nienawiści

Co zrobić, jeśli przypuszczamy, że także nasze dziecko padło ofiarą mowy nienawiści, 
np. ze strony rówieśników?

• Postaraj się jak najlepiej poznać sytuację, w które znajduje się dziecko.
   
• Wysłuchaj dziecko. Pozwól mu mówić, nie przerywaj, nie bagatelizuj jego problemów i uczuć, nie oceniaj.
   
• Pozwól mu na przeżywanie emocji: wstydu, żalu, upokorzenia, lęku. Nie neguj ich, nie podważaj. Zapewnij, że choć może nie rozumiesz wszystkiego, co dziecko czuje, współczujesz mu i je wspierasz bez względu na okoliczności.
   
• Staraj się wzmocnić w nim poczucie własnej wartości. Doceniaj to, jak radzi sobie z sytuacją, pamiętaj, by upewnić dziecko, że jest dla Ciebie ważne, że jesteś z nim.
   
• Nie podejmuj działań, np. rozmowy z nauczycielem, bez uzgodnienia ich z dzieckiem. Niekiedy pochopna interwencja rodzica może pogorszyć sytuację.
   
• Wspólnie ustalcie plan, co robić, gdzie i komu zgłosić problem

Jak walczyć z mową nienawiści w internecie?

O tym, jak okrutna jest mowa nienawiści, świadczą wyniki badania przeprowadzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę. Nastolatkowie spytani o to, jak można przeciwdziałać hejtowi i mowie nienawiści, jako dominującą postawę wskazywali bezsilność wynikającą z przekonania, że z tym zjawiskiem nie można nic zrobić.

Próbuję jednak sobie radzić z takimi sytuacjami. Najczęściej blokowanie agresora na forach internetowych czy w mediach społecznościowych lub odpowiadanie atakiem na atak. Pierwsze rozwiązanie sprawia, że nienawiść agresora znajduje inne ujście - zostaje skierowana na inne osoby albo pojawia się w innym miejscu. Nie likwiduje to jednak w żadnym stopniu samego zjawiska.
 

Podczas badania tylko nieliczna grupa młodzieży potwierdzała, że miała w szkołach zajęcia poświęcone mowie nienawiści i temu, jak jej przeciwdziałać. Zajęcia takie są szansą na to, by ukrócić falę tego zjawiska. Młodzież często nie zdaje sobie sprawy, że jej działania, zwłaszcza jeśli są „tylko” słowne, mają realne skutki i powodują prawdziwe szkody w psychice ofiar. Tłumaczenie tego młodym pozwala im spojrzeć na grupy będące obiektami nienawiści jak na takich samych ludzi jak oni. Zmniejsza to wrogie nastawienie i zapobiega dehumanizacji ofiar.

W walce z mową nienawiści ważne jest także nastawienie nas, dorosłych, wobec przejawów przemocy w internecie. Nie możemy jej szerzyć ani jej ulegać. Musimy pamiętać, że to, jak nazywamy innych, ma wpływ na to, jak o nich myślimy i jak o nich myśli społeczeństwo. Nie zapominajmy że słowa potrafią niszczyć. Nasze przekonania i zachowanie mogą się przełożyć na to, że młodzież będzie miała tę samą postawę wobec mowy nienawiści na Facebooku czy w innych mediach społecznościowych (a także na żywo).
 

O edukację w tym zakresie dba m.in. Fundacja Orange, która uczy prawidłowego zachowania się w internecie nie tylko dzieci i młodzież, lecz także nauczycieli i rodziców. Jedynie systematyczne uświadamianie wszystkim, że elektronicznie publikowane słowa powodują realne szkody, daje nadzieję na zmniejszenie fali mowy nienawiści w internecie.
 

Pamiętaj
 

Mowa nienawiści jest zjawiskiem, z którym dziecko może się powszechnie spotkać w sieci. Może być ofiarą języka nienawiści, ale może te samo – świadomie lub nie, posługiwać się językiem nienawiści w stosunku do innych  Zwróć uwagę dziecka na język, jakim się posługuje w internecie, naucz je szanować innych ludzi, przekonaj je, by nie publikowało treści, których nie potrafiłoby powiedzieć drugiej osobie twarzą w twarz