Jak rozpoznać, że dziecko jest uzależnione od gier lub od mediów społecznościowych?

W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia wpisała uzależnienie od gier na listę Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.* Równie niebezpieczne jest nadużywanie mediów społecznościowych. Trzeba jednak przyznać, że w dobie pandemii i braku innych rozrywek trudno zabronić dziecku korzystania z komputera. Sprawdź, jak rozpoznać granicę między normalnym, zdrowym zabijaniem nudy, a uzależnieniem od Facebooka czy gier online, które może poważnie zagrażać Twojemu dziecku.

Z tekstu dowiesz się:

• skąd się bierze uzależnienie od serwisów społecznościowych lub gier,
• dlaczego dziecko uzależnione od komputera jest w dużym niebezpieczeństwie,
• jak zapobiegać uzależnieniu od gier komputerowych u dzieci,
• jak zdecydować, czy dana gra lub portal są odpowiednie do wieku dziecka,
• jak objawia się uzależnienie od mediów społecznościowych lub gier,
• jak pomóc dziecku uzależnionemu od gier.

Uzależnienie wielu osobom kojarzy się głównie z używkami, ale obecnie trudności z ograniczaniem komputera to równie duże ryzyko dla zdrowia, co alkohol i papierosy. Zwłaszcza, jeśli problem dotyczy maluchów.

Uzależnienie od gier komputerowych lub portali – skąd się bierze?

Z czego wynika uzależnienie od gier lub portali społecznościowych? Przecież nie każda osoba, która cały dzień pracuje lub uczy się przed komputerem, ma jeszcze ochotę na spędzanie kolejnych długich godzin przed monitorem. Istnieje kilka czynników, które mogą wpłynąć na większą podatność na uzależnienia, na przykład:

• osobowość dziecka – nieśmiałe osoby, które mają kłopoty z nawiązywaniem relacji w prawdziwym życiu, chętniej uciekają w świat wirtualny,
• czynniki społeczne – utrudniony kontakt z rówieśnikami, np. z powodu pandemii, przyczynia się do poszukiwania znajomości i rozrywek online,
• konflikty w rodzinie – napięta sytuacja pomiędzy rodzicami lub rodzicami a dziećmi często powoduje chęć ucieczki w świat wirtualny, gdzie takie problemy nie istnieją,
• niepowodzenia w szkole – kłopoty z nauką lub z akceptacją wśród rówieśników to czynnik, który może prowadzić do uzależnienia od internetu – jeśli rodzice w porę nie zauważą problemu i nie udzielą dziecku pomocy,
• zbyt mało uwagi od rodziców – jeśli rozmawiasz z dzieckiem często i otwarcie, a także dajesz mu dobry przykład efektywnego spędzania wolnego czasu, to realnie zmniejszasz ryzyko powstania uzależnienia od gier lub social mediów.

Uzależnienia od gier i nie tylko – dlaczego są szkodliwe dla dzieci?

Z badania przeprowadzonego na zlecenie UKE pod koniec 2019 r. wynika, że 75,6% dzieci w wieku od 7 do 15 lat gra w gry komputerowe (84,7% chłopców i 65,7% dziewczynek). Zarówno maluchy, jak i starsze dzieci najczęściej wykorzystują do tego celu smartfon (71,2%) oraz laptop lub notebook (59,3%). Mniejszą popularnością cieszą się komputer stacjonarny, tablet czy konsola.

Ogromny jest również odsetek dzieci, które regularnie korzystają z serwisów społecznościowych, Z biegiem lat nastolatki spędzają na tym coraz więcej czasu. Z zaprezentowanego przez University College London i Imperial College London raportu wynika, że pierwszym roku badania (2013) kilka razy dziennie korzystało z social mediów 43% chłopców i 51% dziewcząt. Trzeci rok badania (2015) zmienił ten wynik na 69% chłopców i 75% dziewczynek.** Postęp technologiczny, taniejący sprzęt elektroniczny i wreszcie ograniczenie wychodzenia z domu z powodu pandemii to czynniki, które z dużym prawdopodobieństwem jeszcze bardziej podniosły te dane procentowe.

Tymczasem wpływ internetu na rozwój dziecka jest ogromny. Prowadzone badania i ich wyniki wyraźnie sygnalizują, że duża ilość czasu poświęcanego na aktywności związane z komputerem czy smartfonem może się przekładać na pogorszenie kondycji psychicznej i fizycznej dzieci. A konkretnie? Uzależnienia od gier lub social mediów mogą powodować:

• problemy społeczne – np. zmniejszony kontakt z rodziną i kolegami,
• problemy zdrowotne, takie jak przybieranie na wadze lub utrata masy ciała, suche lub przekrwione oczy, bóle głowy i pleców,
• zaburzony rytm snu, szczególnie jeśli dziecko w tajemnicy gra nocą, a w konsekwencji spadek odporności i samopoczucia,
• zaburzone łaknienie – osoba uzależniona nie czuje głodu, a w niektórych przypadkach potem objada się w nadmiernych ilościach,
• słabsze wyniki w nauce z powodu braku czasu na naukę i niemożliwości skupienia.

Jak zapobiegać uzależnieniu od komputera u dziecka?

Z uzależnieniem od gier lub portali społecznościowych jest jak z każdą chorobą – lepiej zapobiegać, niż leczyć. Na szczęście jest sporo rzeczy, które możesz zrobić dla swojej pociechy, aby uchronić ją przez szkodliwym oddziaływaniem internetu i komputera. Nawet w dobie pandemii, kiedy dziecko w sieci spędza wiele godzin ze względu na naukę zdalną i domową izolację. Jak temu zapobiec? Sprawdź:

• Towarzysz dziecku w graniu i monitoruj jego działania w sieci

Pamiętaj, że lepiej niż kontrolowanie historii wyszukiwania sprawdzą się rozmowy i wspólne korzystanie z internetu.

• Wspieraj rozwój samokontroli dziecka w kwestii czasu spędzanego na graniu

Pomocny będzie np. budzik, który wyznaczy koniec czasu przeznaczonego danego dnia na rozrywkę przy komputerze.

• Dbaj o atrakcyjne alternatywne formy spędzania wolnego czasu

Staraj się pomagać w rozwijaniu zainteresowań, dbaj o aktywność fizyczną dziecka i daj mu dobry przykład własną postawą. Najlepiej sprawdzą się wspólne ćwiczenia i zabawy.

Zobacz także nasze pomysły na kreatywne zabawy w domu dla dzieci.

• Ogranicz możliwość korzystania z gier na urządzeniu przenośnym

Sięgnięcie po smartfon czy tablet jest tak łatwe, że dla niektórych staje się odruchem. Dlatego szczególnie małe dzieci, które dopiero wykształcają swoje przyzwyczajenia, nie powinny za często korzystać z takich urządzeń.

• Przestrzegaj zdrowych nawyków w korzystaniu z urządzeń

Wady postawy i wady wzroku u dzieci to konsekwencje zdrowotne, które mogą towarzyszyć uzależnieniu od gier – chociaż wstępują nawet u osób, które mają pod kontrolą ilość czasu spędzanego przed komputerem czy smartfonem. Dlatego niezwykle ważne są pozycja dziecka podczas nauki i rozrywki online, odpowiednie oświetlenie i właściwa odległość oczu od ekranu (co najmniej 40 cm).

Uzależnienie od komputera a dopasowanie aktywności do wieku

Jak jeszcze możesz ochronić swoje dziecko przed szkodliwym oddziaływaniem gier i portali społecznościowych? Ważnym elementem profilaktyki uzależnień oraz innych negatywnych skutków korzystania z komputera jest odpowiednie dopasowanie treści do wieku dziecka.

Jeśli chodzi o media społecznościowe, sprawa jest całkiem prosta. Każdy portal, taki jak Facebook czy Instagram, posiada regulamin – a w nim informację o minimalnym wieku użytkowników. Zbyt małe dzieci nie powinny korzystać z social mediów.

Z kolei gry oznaczane są według klasyfikacji PEGI ***:

• od lat 3 – gry odpowiednie dla wszystkich grup wiekowych; nie zawierają dźwięków ani obrazów, które mogłyby przestraszyć dziecko, a także wulgaryzmów i słów związanych z seksualnością,
• od lat 7 – zawierają dźwięki lub sceny, które mogłyby przerazić najmłodszych, dopuszczalne są w nich efekty obejmujące częściową nagość (ale bez odniesień do seksualności),
• od lat 12 – ukazują przemoc skierowaną przeciwko postaciom fantastycznym lub o ludzkim wyglądzie; mogą zawierać nawiązania do życia seksualnego lub wulgaryzmy, ale tylko o łagodnym charakterze,
• od lat 16 – w grach z takim oznaczeniem przemoc czy czynności seksualne wyglądają tak jak w rzeczywistości; mogą pojawić się wulgaryzmy lub treści o paleniu tytoniu, piciu alkoholu czy zażywaniu narkotyków,
• od lat 18 – przeznaczone tylko dla dorosłych; mogą zawierać realistyczne sceny przemocy czy seksualne.

Pamiętaj, że ograniczenia wiekowe powinny być dla Ciebie wskazówką, a nie wyznacznikiem tego, czy dana gra lub portal są odpowiednie dla dziecka. W tym kontekście słuchaj przede wszystkim swojej intuicji i rozumu. Dokładnie sprawdź każdą grę i serwis, zanim Twoje dziecko zacznie z nich korzystać.

Objawy uzależnienia od komputera – jak rozpoznać je u dziecka?

Jeśli zauważysz u dziecka niepokojące zmiany w zachowaniu – może to oznaczać, że na profilaktykę jest już za późno i trzeba zacząć działać, aby zwalczyć problem. Oto przykładowe objawy uzależnienia od komputera:

• poświęcanie większości wolnego czasu na granie lub przeglądanie Facebooka/Instagrama/TikToka,
• tęsknota za światem wirtualnym (np. dziecko bardzo często opowiada Ci o tym, co zrobiło ostatnio w grze),
• brak kontaktu z rówieśnikami,
• częsta irytacja i zmienne nastroje,
• agresywne zachowanie,
• ignorowanie potrzeb biologicznych (snu, jedzenia czy higieny osobistej).

Jak walczyć z uzależnieniem od social mediów lub uzależnieniem od gier komputerowych?

Jeśli zauważysz u swojego syna lub córki opisane powyżej objawy, działaj jak najszybciej! Najpierw spróbuj rozwiązać problem w obszarze rodziny. Porozmawiaj z dzieckiem szczerze. Powiedz mu, że się o nie martwisz i chcesz mu pomóc. Nie zaczynaj od zakazów, bo to doprowadzi tylko do kłótni lub jeszcze większego uporu – takiej pomocy dziecko na pewno nie przyjmie z ochotą. Wspólnie ustalcie limit czasu na rozrywkę związaną z używaniem komputera. Zaproponuj dziecku spędzenie czasu w inny sposób, na przykład na wspólnych ćwiczeniach czy grach planszowych. Pamiętaj, że raz ustalone zasady nie mogą być naginane. Konsekwencja jest w tym przypadku bardzo ważna.

Jeśli uznasz, że sprawa zaszła za daleko, a Twoje starania rozwiązania problemu są nieskuteczne, zwróć się po pomoc do specjalisty. Znajdź poradnię leczenia uzależnień w Twojej okolicy i zgłoś się tam wraz z dzieckiem. Leczenie oparte na wywiadzie i rozmowie może trwać nawet około 12 tygodni – ale jest to czas, który warto poświęcić, aby dziecko skutecznie uwolniło się od uzależnienia od gier komputerowych lub portali społecznościowych. Pamiętaj, że w dobie pandemii warto najpierw dowiedzieć się, jak funkcjonują spotkania w danej placówce i jak obecnie wygląda leczenie.

Zobacz także: jak pomóc nastolatkowi uzależnionemu od komputera.

Wiesz już, jak rozpoznać objawy uzależnienia od komputera u dziecka. Jeśli zauważysz je u swojej pociechy, nie czekaj, aż problem sam się rozwiąże. Być może Twoja szybka reakcja pozwoli zwalczyć problem jeszcze w zarodku.

Uwaga, konkurs. Podziel się swoimi pomysłami, jak Ty organizujesz czas dziecku i zdobądź nagrody. Sprawdź

* Źródło: https://cik.uke.gov.pl/news/uzaleznienie-od-gier,188.html
** Źródło: https://socialpress.pl/2019/08/media-spolecznosciowe-a-zdrowie-psychiczne-nastolatkow
*** Opisy na podstawie źródła: https://cik.uke.gov.pl/news/uzaleznienie-od-gier,188.html